Η 
λέξη «μούμια» δεν έχει αιγυπτιακή ρίζα, αλλά προέρχεται από την αραβική λέξη «mumiyah» που σημαίνει «σώμα διατηρημένο με κερί ή βότανα». Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τους Άραβες, χάρη σε μια λάθος αντίληψη που είχαν για τον τρόπο που αντιμετώπιζαν οι Αιγύπτιοι τους νεκρούς τους. Η ουσιαστική μέθοδος της ταρίχευσης, που αναπτύχθηκε στην Αίγυπτο, καθοριζόταν από συγκεκριμένες τελετουργικές διαδικασίες. Μια περίοδος 70 ημερών ήταν απαραίτητη για τη διατήρηση της μούμιας, ενώ κάθε βήμα της διαδικασίας συνοδευόταν και από τις τελετουργίες των ιερέων σε ανάλογες τελετές. Το «μαγαζί» του ταριχευτή μπορεί να ήταν ένα σταθερό κτίριο, όπως στην περίπτωση εκείνων που έχει ανακαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη και συνδέονται άμεσα με ένα κοντινό σύστημα ναών. Αρκετά συχνά, ο ταριχευτής ήταν περιπλανώμενος και το εργαστήριό του ήταν μια τέντα που έστηνε στην αυλή του σπιτιού του νεκρού.
Η αφαίρεση των οργάνων, που είχαν την τάση να καταστρέφονται με τον καιρό, ήταν το πρώτο βήμα προετοιμασίας του σώματος του νεκρού για τη μουμιοποίηση. Οι ταριχευτές τοποθετούσαν το σώμα σε ένα στενό βάθρο που έμοιαζε με κρεβάτι και ακολουθούσαν τη συγκεκριμένη διαδικασία της τέχνης τους. Αφαιρούσαν τον εγκέφαλο από τα ρουθούνια της μύτης, χρησιμοποιώντας διάφορους μεταλλικούς σωλήνες και γάντζους. Στη συνέχεια γινόταν μια τομή στο αριστερό μέρος του σώματος, για να αφαιρεθούν τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα, εκτός της καρδιάς που παρέμενε μέσα στο σώμα. Το συκώτι, οι πνεύμονες, το στομάχι και τα γεννητικά όργανα τοποθετούνταν σε ξεχωριστά βάζα, τα Κανωπικά Σκεύη, τα οποία ετίθεντο υπό την προστασία του Ανούβη, θεού της ταρίχευσης.
Στη συνέχεια ακολουθούσε η διαδικασία διατήρησης του ίδιου του σώματος. Χρησιμοποιούσαν το «νάτρον», ένα μείγμα ανθρακικού νατρίου, διτανθρακικού νατρίου και υδροχλωρικού οξέως. Μικρά δέματα μ’ αυτό το υλικό, δεμένα με ύφασμα, τοποθετούνταν στο εσωτερικό του σώματος. Το εξωτερικό τμήμα του σώματος καλυπτόταν εξίσου με το υλικό. Το ξηρό περιβάλλον της Αιγύπτου επιτάχυνε τη διαδικασία της αποσύνθεσης. Αφού το νάτρον απορροφούσε την υγρασία του σώματος, τα δέματα αφαιρούνταν και το σώμα δεχόταν ένα τελετουργικό μπάνιο με σφουγγάρι και νερό. Το δέρμα αλειφόταν με αρωματικά έλαια και στο εσωτερικό τμήμα του τοποθετούσαν υφάσματα βρεγμένα με το ίδιο υλικό. Το σώμα τότε ήταν έτοιμο να καλυφθεί με τα πανιά που διαμόρφωσαν την εικόνα μας για τις μούμιες.
Συχνά, ορισμένα τμήματα του υφάσματος έχουν τυπωμένα πάνω τους μικρά θρησκευτικά κείμενα, γραμμένα με μελάνι. Όταν η μούμια είχε ολοκληρωθεί, το εργαστήριο καθαριζόταν και όλα τα υλικά ταρίχευσης που είχαν έρθει σε επαφή μ' αυτήν τοποθετούνταν σε δοχεία, για να φυλαχτούν στο εσωτερικό του τάφου.
Οι ξυλουργοί κατασκεύαζαν το φέρετρο - ή μια σειρά από φέρετρα, το ένα μέσα στο άλλο - αφού είχαν μετρήσει φυσικά, πρώτα το σώμα. Τεχνίτες εργάζονταν επίσης πάνω στη διακόσμηση του φέρετρου. Μια εξίσου απαραίτητη ενέργεια που εκτελούσαν οι διάφοροι ιερείς και γραφείς, ήταν η γραφή των κειμένων μαγείας που θα τοποθετούνταν στο εσωτερικό του τάφου. Αυτά τα κείμενα, που σήμερα είναι γνωστά ως "Βιβλίο των Νεκρών", ήταν γραμμένα σε ρολά πάπυρου, με διαφορετικό αριθμό φύλλων, μερικά από τα οποία έφταναν σε μήκος τα είκοσι μέτρα. Πολλές φορές ήταν όμορφα εικονογραφημένα, γεμάτα χρώματα. Τα κεφάλαια που απαρτίζουν το Βιβλίο των Νεκρών περιέχουν απαραίτητες πληροφορίες για τον αποθανόντα, που θα τον βοηθήσουν να ξεπεράσει τα προβλήματα του ταξιδιού του και να μπορέσει να αποκτήσει πρόσβαση στον κάτω κόσμο.
Μία εκθαμβωτική ταφική πομπή από ιερείς, συγγενείς, φίλους, υπηρέτες και επαγγελματίες μοιρολογήτρες συνόδευαν τη μούμια στο εσωτερικό του τάφου της. Υπό την επίβλεψη των ιερέων, η μούμια, μέσα στο μαγευτικά διακοσμημένο φέρετρό της, μεταφερόταν σε ένα κάρο που έσερναν βόδια. Η πομπή ακολουθούσε πίσω από το κάρο. Στην πομπή υπήρχαν και κουβαλητές των δώρων που θα τοποθετούνταν μαζί με τη μούμια στον τάφο. Τα συνοδευτικά ταφικά αντικείμενα που θεωρούνταν απαραίτητα για τους νεκρούς, μπορεί να περιελάμβαναν έπιπλα, όπλα, φαγητό, κοσμήματα, υφάσματα και κάποια ή όλα τα αντικείμενα που πρόσφεραν γαλήνη και ευτυχία στη γήινη ζωή.
Η μούμια μεταφερόταν στο εσωτερικό του τάφου και σφραγιζόταν στο εξωτερικό φέρετρο η αλλιώς σαρκοφάγο. Τοποθετούσαν το Βιβλίο των Νεκρών δίπλα της, στοίβαζαν τα δώρα σε όλο το μέρος και οι ιερείς, υπό το βλέμμα των θεών, ερευνούσαν την ύπαρξη κακών πνευμάτων στο Χώρο, τα οποία και ξόρκιζαν. Ο αποθανών έπρεπε να εμφανιστεί μπροστά σε 42 πνευματικούς οδηγούς και να τους πείσει πως είχε ζήσει μια ενάρετη ζωή στη Γη. Ύστερα, σε μια τελική δίκη μπροστά στον Όσιρη, βασιλιά του κάτω κόσμου, ο νεκρός τοποθετούσε την καρδιά του σε μια ζυγαριά, για να ισοσταθμιστεί με ένα φτερό, σύμβολο της αρετής. Ο Ανούβης, θεός με κεφάλι τσακαλιού ζύγιζε την καρδιά και ο Θωθ, γραφέας των θεών, κατέγραφε το αποτέλεσμα σε μία πλάκα. Αν η καρδιά του περνούσε αυτήν τη δοκιμασία, δέχονταν το νεκρό στον παράδεισο. Αν όχι, η ψυχή του ήταν καταδικασμένη να περιπλανιέται για πάντα στη Γη.
Αυτές οι πληροφορίες μας δίνονται τόσο από αρχαίες πηγές όσο και από αρχαιολογικές μαρτυρίες. Μια από αυτές είναι τα ευρήματα από τον τάφο του Τουταγχαμών. Ο Τουταγχαμών ήταν ένας Φαραώ, ο οποίος κυβέρνησε μόνο εννέα χρόνια, από το 1358 ως το 1349 π.Χ. Η μικρής διάρκειας βασιλεία του, που τερματίστηκε με το θάνατο του σε ηλικία μόλις δεκαοχτώ ετών, δικαιολογεί ίσως το γεγονός ότι το έργο του ήταν μικρό και σχετικά ασήμαντο. Το μόνο που μπορούμε να αναφέρουμε σχετικά με τη δράση του είναι ότι υπήρξε αρχηγός ενός είδους αντιμεταρρύθμισης που ανέτρεψε το μονοθεϊσμό, τον οποίο είχαν οι προηγούμενοι Φαραώ Ακενατών και Νεφερτίτη, οι λεγόμενοι «αιρετικοί» Φαραώ. Ο Τουταγχαμών όμως κατάφερε να στρέψει επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας περίπου 3.000 χρόνια μετά το θάνατό του. Ο τάφος του ανακαλύφθηκε τον Νοέμβριο του 1922 από τον Βρετανό αιγυπτιολόγο Howard Carter, ο οποίος έκανε τις ανασκαφές για λογαριασμό του λόρδου Carnavon. Παράλληλα συμμετείχε πλειάδα αρχαιολόγων και επιστημόνων. Η σημασία της συγκεκριμένης ανακάλυψης εντοπίζεται στο γεγονός ότι, εν αντιθέσει με τους τάφους άλλων Φαραώ, δεν είχε λεηλατηθεί. Μια μερίδα αιγυπτιολόγων αποδίδει αυτό το γεγονός στο ότι ο τάφος του Τουταγχαμών ήταν κάτω από έναν τάφο κάποιου άλλου Φαραώ με αποτέλεσμα οι τυμβωρύχοι να σταματήσουν στη σύληση του πάνω τάφου, χωρίς να υποψιάζονται την ύπαρξη άλλου κάτω από αυτόν.
Μια άλλη όμως μερίδα μελετητών επηρεασμένη από το αιγυπτιακό folklore αποδίδει την εύρεση του ασύλητου τάφου σε μια μυστηριώδη κατάρα. Την ανασκαφή του τάφου ακολούθησε μια σειρά μυστηριωδών θανάτων, γεγονός που προκάλεσε αναστάτωση, αν και λόγω έλλειψης στοιχείων οι έρευνες δεν συνεχίστηκαν. Ο λόγος αυτός καθώς και μερικά ευρήματα, τα οποία τότε δεν είχαν ανησυχήσει τους υπευθύνους, έδωσαν το έναυσμα για να αρχίσουν οι πρώτοι ψίθυροι σχετικά με την κατάρα του Φαραώ... Μήπως, τελικά, ο τάφος δεν έμεινε ασύλητος τυχαία;
"Αργά, πολύ αργά, μας φάνηκε, καθώς κοιτάζαμε να απομακρύνονται τα υπολείμματα των ερειπίων του διαδρόμου που βάραιναν το χαμηλότερο μέρος της εισόδου, ώσπου επιτέλους είδαμε καθαρά όλη την πόρτα μπροστά μας. Η αποφασιστική στιγμή είχε φθάσει. Με τρεμάμενα χέρια έκανα ένα μικρό άνοιγμα στην πάνω αριστερή γωνία. Το σκοτάδι και ο κενός χώρος, όσο μπορούσε να φθάσει η σιδερένια δοκιμαστική ράβδος που χρησιμοποιούσαμε, έδειχναν πως ο,τιδήποτε βρισκόταν πέρα από εκεί ήταν αδειανό και όχι γεμάτο, όπως ο διάδρομος που μόλις είχαμε τότε καθαρίσει. Έγιναν δοκιμές με κεριά ως προφύλαξη ενάντια σε πιθανά μολυσμένα αέρια και τότε, αφού μεγαλώσαμε το άνοιγμα λίγο, έβαλα μέσα το κερί και κοίταξα, ενώ ο λόρδος Carnavon, η κόρη του λαίδη Evelyn Herbert και ο Callender στέκονται ανυπόμονα δίπλα μου, για να ακούσουν τη γνώμη μου. Στην αρχή δεν μπορούσα να δω τίποτε, γιατί ο ζεστός αέρας που ξέφευγε από το θάλαμο έκανε τη φλόγα του κεριού να τρεμοσβήνει, αλλά σύντομα, καθώς τα μάτια μου συνήθισαν στο φως, φάνηκαν σιγά-σιγά, ανάμεσα στις σκόνες, οι λεπτομέρειες της αίθουσας. Τότε είδα παράξενα ζώα, αγάλματα και χρυσάφι. Τα πάντα έλαμπαν από χρυσάφι. Για μια στιγμή – και αυτή η στιγμή θα πρέπει να ήταν αιώνας για τους άλλους που στέκονταν εκεί κοντά - τα είχα χαμένα από κατάπληξη."[1]
| Ο νεκρικός θάλαμός του Τουταγχαμών |
Τον Φεβρουάριο του 1923, η ανακάλυψη δόθηκε στη δημοσιότητα και προκάλεσε τον παγκόσμιο ενθουσιασμό. Ένα επιτελείο επιφανών αρχαιολόγων και επιστημόνων, ανάμεσα στους οποίους και ο Alan Gardiner, κορυφαίος ειδικός για τα ιερογλυφικά, πήγαν στην Αίγυπτο, προκειμένου να συμβάλουν σε μια τόσο μοναδική στιγμή της ιστορίας. Οι ανασκαφές συνεχίζονταν και νέα ευρήματα έβλεπαν το φως, από τα σημαντικότερα που θα μπορούσαν να Βρεθούν σε τάφο Φαραώ. Στο χώρο όμως των ανασκαφών η κατάσταση δεν ήταν και τόσο ευχάριστη. Αιτία, μια πήλινη στήλη που είχε βρει ο Carter στον προθάλαμο. Αρχικά δεν φαινόταν να είναι κάτι το σημαντικό. Όταν όμως τα ιερογλυφικά που ήταν χαραγμένα πάνω της αποκρυπτογραφήθηκαν, όλοι άρχισαν να ανησυχούν. "Ο θάνατος θα σκοτώσει με τα φτερά του οποιονδήποτε ταράξει την ησυχία του Φαραώ" αναφερόταν στην επιγραφή. Η ανησυχία κυρίευσε κυρίως τους Αιγύπτιους εργάτες, ενώ αντίθετα οι ιθύνοντες της αποστολής δεν έδωσαν σχεδόν καμία σημασία. Με το φόβο όμως της αναστάτωσης των εργατών, η στήλη εξαφανίστηκε, ενώ διαγράφηκε κάθε αναφορά σε αυτήν από οποιοδήποτε επίσημο και ανεπίσημο έγγραφο. Για δεύτερη φορά, όμως, η κατάρα κάνει την εμφάνισή της σε παρόμοια μορφή, στο πίσω μέρος ενός αγάλματoς: "Είμαι εγώ που διώχνω τους ληστές του τάφου με τις φλόγες της ερήμου. Είμαι ο προστάτης του τάφου του Τουταγχαμών"...
Μια κατάρα σκέπαζε με τα φτερά της τον τάφο του Φαραώ. Έτσι, τουλάχιστον, ανέφεραν οι επιγραφές. Μία κατάρα που κανείς δεν πήρε στα σοβαρά. Στις αρχές Απριλίου ο λόρδος Carnavon πεθαίνει από άγνωστη αιτία: Τα συμπτώματα; Κρυάδες, υψηλός πυρετός και κωματώδης κατάσταση... Ο Αμερικανός αρχαιολόγος Arthur Mace, που είχε πάρει μέρος στην ανασκαφή, «ακολούθησε» ύστερα από λίγο το λόρδο. Αφού έπεσε σε βαθύ κώμα, πέθανε. Ένας φίλος του Carnavon, ο J. Gold, ταξίδεψε στο Κάιρο με αφορμή το θάνατο του φίλου του και με τη συνοδεία του Carter επισκέφθηκε τον τάφο. Την επόμενη ημέρα προσβλήθηκε από υψηλό πυρετό και το ίδιο βράδυ πέθανε. Ένας Άγγλος βιομήχανος πεθαίνει αμέσως μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, αφού είχε επισκεφθεί τον τάφο. Η αιτία και εδώ, υψηλός πυρετός... Πολλοί ακόμα αποτελούν τον μακρύ κατάλογο των ατόμων που πέθαναν λίγο καιρό αφότου επισκέφθηκαν ή ασχολήθηκαν με τον τάφο του Τουταγχαμών. Μέχρι το 1929 είκοσι δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από άγνωστες αιτίες. Δεκατρείς από αυτούς είχαν λάβει μέρος στην ανασκαφή... Πρόκειται για συμπτώσεις; Καθόλου απίθανο, αν και ο αριθμός των θανάτων ήταν μεγάλος για να δικαιολογηθούν ως απλές συμπτώσεις. Πρόκειται για την κατάρα του Φαραώ ενάντια σε οποιονδήποτε ανεπιθύμητο εισβολέα; Και αυτό είναι πιθανό. Είναι όμως δυνατό, ύστερα από 3.000 και πλέον χρόνια μια κατάρα να προκαλεί τέτοια αποτελέσματα; Μήπως, αλήθεια, υποτιμήσαμε τις ικανότητες και τα επιστημονικά επιτεύγματα του αρχαίου αυτού λαού;
Η κατάρα του Φαραώ δόθηκε με σκοπό να προκαλέσει το φόβο των απλοϊκών ανθρώπων της εποχής, προκειμένου να αποφευχθεί η λεηλάτηση του τάφου. Οι εξηγήσεις που κατά καιρούς έχουν δοθεί είναι καθαρά επιστημονικές και δόθηκαν στη δημοσιότητα ύστερα από εμπεριστατωμένες, επιστημονικές μελέτες. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν ένας λαός πολύ εξελιγμένος για την εποχή του και οι ιερείς του, άνθρωποι με βαθιά γνώση των μυστηρίων της φύσης, της ζωής και του θανάτου. Γι' αυτό ήξεραν καλά να "θωρακίζουν" τις τελευταίες κατοικίες των Φαραώ ενάντια σε κάθε είδους εισβολή... Μια πρώτη θεωρία αναφέρεται σε μικροοργανισμούς που θα μπορούσαν να προκαλέσουν το θάνατο. Μήπως οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τοποθέτησαν μύκητες στους τάφους των Φαραώ τους, προκειμένου να τους προστατέψουν από επίδοξους τυμβωρύχους; Θα μπορούσαν όμως οι μύκητες αυτοί να σκοτώσουν ακόμη και ανθρώπους; Τον Νοέμβριο του 1962, ο Ezendin Τacha, φυσικός και βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, ανακοίνωσε μια πολύ σημαντική ανακάλυψή του. Έπειτα από μακρόχρονες έρευνες σε ανθρώπους που ασχολούνταν με ευρήματα από την Αίγυπτο, απέδειξε την ύπαρξη νοσογόνων παραγόντων, ανάμεσα στους οποίους και τον μύκητα Asergillus niger. Σύμφωνα με τον Tacha ο μύκητας αυτός ήταν δυνατόν να επιζήσει μέσα σε τάφους ή ακόμα και σε μούμιες για τρεις και τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Η ανακάλυψη αυτή θεωρήθηκε πολύ σημαντική καθώς μπορούσε να λογιστεί υπεύθυνη για το θάνατο όλων αυτών των ανθρώπων που είχαν χάσει τη ζωή τους μετά την ενασχόλησή τους με τον τάφο. Πράγματι, στα τοιχώματα του τάφου του Τουταγχαμών διαπιστώθηκε πυκνή ανάπτυξη μυκήτων και βρέθηκαν πολλά νεκρά έντομα στο δάπεδο. Από ό,τι φάνηκε, όμως, οι μύκητες δεν ήταν η μοναδική αιτία: Ο ίδιος ο Tacha πέθανε από κυκλοφοριακή κατάρρευση λίγο καιρό μετά τη δημοσίευση της ανακάλυψής του, παρ' όλα τα αντιβιοτικά που έπαιρνε.
Τα κυριότερα συμπτώματα όσων έχασαν τη ζωή τους μετά την ενασχόλησή τους με τον τάφο του Τουταγχαμών ήταν τα εξής: υψηλός πυρετός με παραισθήσεις, εγκεφαλική συμφόρηση με κυκλοφοριακή κατάρρευση και καρκίνος. Πολλοί ερευνητές μιλούν και για δηλητήρια, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει την ατμόσφαιρα μέσα στους τάφους. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι για μερικά από αυτά αρκεί η απλή επαφή του δέρματος, προκειμένου το άτομο να δηλητηριαστεί. Εξάλλου, έχει αποδειχθεί ότι τα ισχυρότερα δηλητήρια είναι δυνατόν να διατηρήσουν την αποτελεσματικότητά τους για πολλούς αιώνες, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε χώρους αεροστεγείς, όπως οι τάφοι των Φαραώ. Επίσης τα βακτηρίδια, που μπορούν και αυτά να επιζήσουν για πολλούς αιώνες, μπορούν να καταστούν επικίνδυνα για τον άνθρωπο προκαλώντας θανατηφόρες ασθένειες. Πολλά από τα συμπτώματα που παρουσίασαν αυτοί που πέθαναν ήταν παρόμοια με αυτά που εμφανίζουν όσοι προσβάλλονται από ραδιενέργεια: κυκλοφορική κατάρρευση, εξάντληση, καρκίνο. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι και σήμερα ακόμη εξορύσσονται στην Αίγυπτο πετρώματα με αρκετή περιεκτικότητα ουρανίου. Γνώριζαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το ουράνιο; Ίσως να αποτελεί ακραία υπόθεση, αλλά μήπως οι τάφοι είχαν στρωθεί με ραδιενεργά στρώματα; Κανείς δεν ξέρει. Το μυστήριο εξακολουθεί να υπάρχει, για την τιμωρία που περιμένει οποιονδήποτε ταράξει την ησυχία του Φαραώ…
Βιβλιογραφία
Ηροδότου Ιστορία
Περιοδικό SKYLAB
Περιοδικό ΦΑΚΕΛΟΣ Χ
Τόμος Μυστικιστικοί Τόποι (Εκδόσεις ΑΛΚΥΩΝ)
Montet, P., Η Καθημερινή ζωή στην Αρχαία Αίγυπτο
No comments:
Post a Comment