«Μπαίνω στο τοπίο σου.
Κανένας, τίποτα δεν είναι εκεί κι όμως πάντοτε κάτι αν και αλλαγμένο,
μεταμορφωμένο σε πράγμα αλλά χωρίς της ακινησία των πραγμάτων ωστόσο ακίνητο κι αυτό σημαίνει μεταμόρφωση, μια θεληματική αλλαγή των νοημάτων…»[1]
Θεωρείται ως ένας από τους κ
ορυφαίους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Τα γλυπτά που μας έχει κληροδοτήσει είναι μοναδικά. Είναι μια από τις περιπτώσεις που το ταλέντο γίνεται κατάρα (ή μήπως η κατάρα ταλέντο;). Η ζωή του θυμίζει φουρτουνιασμένη θάλασσα. Μια ζωή ποτισμένη από αρώματα μελαγχολίας, κατάθλιψης και διάθεσης αυτοκτονίας. Εξ’ ου και η 14χρονη διαμονή του στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Ξορκίζει τον εαυτό του προβάλλοντας τις φαντασιώσεις του μέσα από τα έργα του, που με τον τρόπο αυτό μένουν ακίνδυνες, παγιδευμένες στην ύλη του γλυπτού. Το 1877 κατά τη διάρκεια του χειμώνα, νεαρός τότε ο Χαλεπάς, καθώς δούλευε ένα γλυπτό του, εμφάνισε για πρώτη φορά καταστροφικές τάσεις. Είχε σχεδόν τελειώσει το κεφάλι ενός σάτυρου όταν ξέσπασε:
¨Έκανα όλο σάτυρους. Τότε έκανα και το κεφάλι του Σάτυρου που χάρισα στον ανιψιό μου, κόντεψα όμως να τον χαλάσω κι αυτόν. Τι δεν του πέταξα για να τον σπάσω. Βλέπετε; Εδώ είναι ο πηλός που του πέταγα και εδώ οι μολυβιές και ξυσίματα με τα νύχια. Ήθελα να σταματήσω το σαρκαστικό του γέλιο που με πείραζε. Πάνω στην τρέλα μου θαρρούσα πως με κορόιδευε…¨
Τα έργα του γεννήθηκαν μέσα στην πιο σκληρή απομόνωση και χλεύη. Δεν είχε την τύχη των Ευρωπαίων συναδέλφων του να βρεθεί σε ένα καλλιτεχνικό κύκλο που να τον στηρίζει και να αγκαλιάζει τα δημιουργήματα του. Ο επιμελητής της Εθνικής Πινα
κοθήκης (η οποία φιλοξενεί έργα του Χαλεπά), κ. Μ. Στεφανίδης, σημειώνει πως η έλλειψη ατόμων που θα αποτιμήσουν θετικά το έργο του σημαίνει κυρίως αδυναμία του εθνικού μας πολιτισμού. Το πιο γνωστό από τα έργα του είναι η ¨Κοιμωμένη¨ η οποία στολίζει το Α΄ Νεκροταφείο. Από τα πιο αγαπημένα αντικείμενα που αναλαμβάνει να απεικονίσει είναι οι μορφές του Σάτυρου, της Μήδειας, καθώς και νεαρών κοιμωμένων και αγγέλων. Στα σχέδια του τα οποία έχουν βρεθεί σε 333 σελίδες του, τα παραπάνω θέματα στα οποία και επιμένει είναι γεμάτα σεξουαλικά σύμβολα και ερωτικούς υπαινιγμούς. Για παράδειγμα, αναπαριστά τα ανδρικά και γυναικεία γεννητικά όργανα με σπαθιά και κούπες της τράπουλας αντίστοιχα. Ακόμη όμως και η έκφραση του πάνω στο χαρτί δε φαίνεται να τον ικανοποιεί. Ο περιορισμένος χώρος του χαρτιού κάνει τις ιδέες του να ασφυκτιούν. Σημαντικό ρόλο στο κεφάλαιο της ζωής του Χαλεπά παίζει η μητέρα του. Μια μητέρα που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τη Μήδεια που τόσες φορές έπλασε. Μια μητέρα καταπιεστική που θεωρούσε την τέχνη του ως πηγή της ασθένειας του και γι’ αυτό συνεχώς τον απέτρεπε από το να την ασκεί και δεν δίσταζε κατά καιρούς να καταστρέφει απόπειρες του. Βέβαια, και ο ίδιος έφθανε στο σημείο να καταστρέφει έργα του όταν καταλαμβανόταν από κρίσεις απελπισίας…
Ένορκη απόφαση των γιατρών στο δημόσιο ψυχιατρείο της Κέρκυρας: «Ορκιζόμεθα ότι ο Γ. Χαλεπάς έπαθεν τας φρένας, το πρώτον κατά το 1879 έτος. Τα πρώτα της φρενοπάθειας συμπτώματα ήταν γέλως άνευ λόγου, φόβοι, ενίοτε περί της ζωής του, ενίοτε επιτίθετο κατά του πατρός και των οικείων του, έπασχεν ονειρώξεις συνεπεία αυνανισμού προελθόντος εξ’ αποτυγχάνοντος έρωτος και λίαν πιθανώς τούτο είναι η κύρια του νοσήματος αιτία. Ακολούθως, απεπειράθη πολλάκις να αυτοχειριασθή… λάβοντες υπ’ όψιν τα ανωτέρω, βεβαιούμεν ότι είναι απολύτως ανάγκη η εισαγωγή του εν τινι φρενοκομείου προς αποφυγήν απευκταίου…»
Βιβλιογραφία
Μάνος Στεφανίδης, Ιδιοτελής Αθανασία, περιπτώσεις ανάτασης της ύλης στη γλυπτική του Γιαννούλη Χαλεπά, Καθημερινή, Κυριακή του Πάσχα, 1999, Στέρηση και ανάταση στο έργο του Χαλεπά, Καθημερινή, 21 Απριλίου 2002
Πήτερ Φούλερ, Τέχνη και Ψυχανάλυση, μετάφραση Ηρώ Κανακάκη, (Εκδόσεις Νεφέλη 1988)
Στρατής Δούκας, Γιαννούλης Χαλεπάς, (Έκδοση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα,1972)
Μαρίνος Καλλιγάς, Γιαννούλης Χαλεπάς, (Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα,1978)
[1] Απόσπασμα από το ποίημα ¨Μπαίνω στο τοπίο σου¨ του Σουηδού Γκουνάρ Εκελέβ)
No comments:
Post a Comment