Andres Serrano "Whipping the Carnival Procession of Art"

Η φήμη του Andres Serrano, στηριγμένη στην προκλητικότητα των θεμάτων του, ξεπερνάει τον κόσμο της φωτογραφίας και των εικαστικών τεχνών. Δεν ήταν και λίγες οι αντιδράσεις που προκάλεσε και στην χώρα μας την χρονιά που μας πέρασε, όταν δώδεκα μεγάλες φωτογραφίες του εκτίθονταν στην γκαλερί «Καλφαγιάν» στην Θεσσαλονίκη. Ευτυχώς, η έκθεση πέρασε απαρατήρητη από τους υπερασπιστές της ηθικής τάξης της χώρας μας και έτσι αποφεύχθηκαν τα ευτράπελα που παρακολουθήσαμε σε άλλες περιπτώσεις!
Βέβαια ο Αμερικανός καλλιτέχνης έχει αντιμετωπίσει δεκάδες φορές διώξεις για τα έργα του, και πήρε κάποια μέτρα προληπτικά. Ποια ήταν αυτά; Αρχικά η προσθήκη μιας ειδοποίησης στο πρόγραμμα της έκθεσης, ότι «ορισμένα έργα μπορεί να θίξουν την ευαισθησία του κοινού». Από τους υπεύθυνους της διοργάνωσης όμως αυτό δεν έμοιαζε αρκετό. Έτσι μια νέα ειδοποίηση, απαγόρευε την είσοδο στη έκθεση για άτομα ηλικίας κάτω των 18 ετών. Όπως όμως γίνεται συνήθως σε παρόμοιες περιπτώσεις, τέτοιου είδους προειδοποιήσεις έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα και συμβάλλουν στην εξάπλωση της φήμης του φωτογράφου (ή του εκάστοτε καλλιτέχνη) και ίσως και στην προσέλευση του κοινού. Στην πραγματικότητα, όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο καθηγητής φωτογραφίας Πλάτων Ριβέλλης, καμία φωτογραφία του Serrano δεν μπορεί να θίξει καμία ευαισθησία και οι κάτω των 18 είναι εξοικειωμένοι με πολύ προκλητικότερα έργα.

Πάμε όμως λίγο πίσω, στο 1989, όταν ο Serrano είχε καταφέρει ν’ αναστατώσει τον αμερικανικό συντηρητισμό με μια σειρά από κορυφαίες όσο και προκλητικές φωτογραφίες. Τι απεικόνιζαν; Από γυμνά πτώματα στο νεκροτομείο, γυναίκες να χαϊδεύουν πέη αλόγων, ακόμη και μια νάνο που περιμένει εναγωνίως την περιποίηση ενός γιγάντιου και «προικισμένου» ‘άνδρα. Δεν ήταν όμως αυτές οι εικόνες που προκάλεσαν την οργή της «ηθικής πλειοψηφία», αλλά το έργο του “Piss Christ”. Η φωτογραφία αυτή απεικόνιζε τον Εσταυρωμένο βυθισμένο σ’ ένα δοχείο με ούρα! Η φωτογραφία αυτή ήταν το κύριο παράδειγμα που χρησιμοποίησε ο ρεπουμπλικανός βουλευτής από την Νέα Υόρκη, Αλφονς ντ’ Αμάτο για να εισηγηθεί στην αμερικανική γερουσία να τροποποιήσει το καθεστώς των κρατικών επιχορηγήσεων προς τους καλλιτέχνες. Μερικοί μάλιστα βουλευτές διαρρήγνυαν τα ιμάτιά τους εξ αιτίας της «βλασφήμιας ενός υποτιθέμενου έργου τέχνης» και δεν δίσταζαν να τον βρίζουν όπου βρεθούν και όπου σταθούν!

Όλα αυτά ήταν ότι καλύτερο για να ξεκινήσει η λαμπρή πορεία ενός σύγχρονου καλλιτέχνη. Ακολούθησαν σειρές συνεντεύξεών του που απέδιδαν τη σεξουαλικο-θρησκευτική προκλητικότητα του σε αντίδραση απέναντι στην αυστηρή καθολική ανατροφή του που σαν Ισπανο-αμερικάνος είχε υποστεί, η εξήγηση αυτή προσέδωσε μια ψυχαναλυτική χροιά στο καλλιτεχνικό έργο με συνέπεια να εντυπωσιάσει τους τεχνοκριτικούς. Στην συνέχεια ακολούθησαν πολλές συνεντεύξεις για την διατήρηση της πρόκλησης, καθώς και έργα με «δυνατά» θέματα και τίτλους.

Στα πιο διάσημα έργα του συγκαταλέγεται «Η Ιστορία του Σεξ», όπου υπάρχουν φωτογραφίες με αυτοπεοθηλασμούς (ο φωτογράφος αποδεικνύει πως, αν και δύσκολο δεν είναι ακατόρθωτο!), αυνανισμό αλόγων από ευειδείς κοπέλες, ερωτικές συνευρέσεις ανθρώπων που τους χωρίζουν πενήντα χρόνια, fist – fucking( δεν γνωρίζω αντίστοιχο δόκιμο όρο στα ελληνικά!), κοπέλες γυμνές, δεμένες και βασανισμένες, καθώς και φωτογραφίες στις οποίες ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με κόκκινα πανιά εμμήνου ρύσεως, σπέρματα, αίματα, πτώματα και πολλά άλλα!

Οι φωτογραφίες του Serrano είναι πολύ μεγάλες σε μέγεθος (Αστειευόμενος ο καθηγητής Π. Ριβέλλης, αναρωτιέται σε άρθρο του για τον Serrano, αν όντως έχουν δίκιο αυτοί που ισχυρίζονται ότι “το μέγεθος μετράει”, ψάχνοντας τον λόγο που οι φωτογραφίες του είναι τόσο μεγάλες!) και πουλιούνται σε πολύ υψηλές τιμές, ενώ οι γνώμες των ειδικών διίστανται. Οι επαινετικοί χαρακτηρισμοί που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί από κριτικούς αλλά και επιμελητές εκθέσεων, έρχονται αντιμέτωποι με γνώμες που θεωρούν τον Serrano ένα έξυπνο προϊόν καλλιτεχνικού marketing και την πρόκλησή του επιφανειακή και ανώδυνη. Σίγουρα πάντως για τα ελληνικά δεδομένα αυτό δεν ισχύει, καθώς μόνο απαρατήρητη δεν περνάει η δουλειά του όταν εκτίθεται στην Ελλάδα!