Yves Bonnefoy - Οι τάφοι της Ραβέννας

Κάτι σαν πέπλο απλώνεται πάνω τους, που απαλύνει και νοθεύει την επαφή με τον θάνατο. Πέπλο αληθινό, σαν φύλλωμα πάνω στους τάφους, που με το θρόισμα του αποδιώχνει τις δυνατές φωνές. Μπορούμε να το αγγίξουμε στη Ραβέννα, πάνω στους πιο αληθινούς νεκρούς που σκέπασε ποτέ ο χρόνος.

Ο Γάλλος Yves Bonnefoy, γεννήθηκε στην Tours το 1923. “Οι Τάφοι της Ραβέννας” είναι ένα από τα δοκίμια που εξέδωσε. Το συγκεκριμένο εκδόθηκε το 1953 (το πρώτο του). Η έκδοση που έχω στα χέρια μου, είναι η μετάφραση που έκανε ο Χριστόφορος Λιοντάκης για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου “Γνώση” και κυκλοφόρησε το 1981 σε 1000 αντίτυπα. Το παρόν δοκίμιο θα έλεγα ότι είναι ένα φιλοσοφικό κείμενο που ξεκινά από το ερώτημα: Γιατί με την έννοια του τάφου δεν ασχολήθηκαν ούτε και οι πιο τολμηρές φιλοσοφίες του θανάτου; Στη συνέχεια του λόγου του εμπλέκει τις έννοιες του Θανάτου και της Αθανασίας.

Μας ταξιδεύει λοιπόν ο Bonnefoy στους τάφους της Ραβέννας. “Στη Ραβέννα λοιπόν, όπου τα πάντα είναι θάνατος, στις σβησμένες μορφές της χαμένης βασιλείας της, εκεί, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού θα έπρεπε να νιώθουμε την εντάφια φρίκη σε όλη της την ένταση. Και όμως ένιωσα μόνο ευφροσύνη. Χαιρόμουν την ομορφιά των σαρκοφάγων”. “Στην Ραβέννα που την είπαν πόλη τρυφερή, μελαγχολική, ξεχασμένη από τον χρόνο. Αλλά η μισοθαμμένη αυτή πολιτεία είναι ζωντανή και χαρούμενη.”

Ο Bonnefoy λοιπόν νιώθει χαρά, ηρεμία και αγαλλίαση ανάμεσα στα μνημεία της Ραβέννας. Ανακαλύπτει το άγγιγμα ενός άλλου βασιλείου και αναρωτιέται: “Γιατί γαληνεύει η ψυχή στην θέα μιας πέτρας; Γιατί είναι τόσο ωραίες οι γραμμές;” Διατυπώνοντας αυτά τα ερωτήματα ο Bonnefoy, μου έφερε στο μυαλό την αμηχανία στην οποία βρίσκομαι όταν κάποιος με ρωτάει τι ωραίο βρίσκω στη θέα ενός νεκροταφείου. Τι είναι αυτό που με ελκύει. Σε ένα άλλο σημείο μιλάει για ακόμη μια περίεργη αλήθεια. “Αποδιώχνουμε τον θάνατο (εμείς οι θνητοί)”, λέει, “αλλά αρεσκόμαστε να τον συζητούμε.” Έτσι δεν συμβαίνει;

Ένα παιχνίδι με λέξεις θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι αυτό το κείμενο. Ο Bonnefoy όμως εδώ παίζει με λέξεις και έννοιες που οι περισσότεροι προτιμούν να αποφεύγουν. Εκείνος όμως όχι. Ταξιδεύει στην πόλη του θανάτου, στην πόλη του Σκοταδιού και αντικρίζει το πιο λαμπρό φως και την ζωή. Συγκλονίζεται από την απόλυτη αίσθηση ελευθερίας που του προσφέρει αυτός ο τόπος στον οποίο τίποτα δεν του φαίνεται ξένο. Ο Bonnefoy αγαπά τα ταξίδια (τα θεωρεί προσπάθειες επιστροφής). Στο συγκεκριμένο τον ακολούθησα πολλές φορές. Δύσκολο ταξίδι, δύσκολος και ο λόγος του. Δεν είμαι απόλυτα σίγουρος για το αν το ταξίδι αυτό στους Τάφους της Ραβέννας θα σας γοητέψει το ίδιο. Ο Bonnefoy δεν περιγράφει αυτά που βλέπεις, αλλά αναλύει τις σκέψεις που του προκαλούν αυτά.

Υ.Γ. “Ποίηση και ταξίδι έχουν το ίδιο αίμα.” Ο Bonnefoy δεν έχει παρά να συμφωνήσει με τον Baudelaire ότι απ’ όλες τις δυνατές ανθρώπινες πράξεις, αυτές ίσως είναι οι μόνες χρήσιμες και οι μόνες σκόπιμες.